निर्लज्ज व्हा

| Labels: | Posted On 9/30/10 at 12:34 AM

आजकालच्या जगात जगणं मुश्किल झालंय. अतिताणाचे दुष्परिणाम आपण सर्वत्र बघत असतो. कुणाला तरूणपणी हॄदयविकाराचा झटका, कुणाला उच्चरक्तदाबाचा विकार, कुणी डिप्रेशन मधे जातं, अशा अनेक बातम्या आपण वाचतो, ऐकतो. ह्या स्पर्धात्मक युगात मानसीक ताण हा असणारच. प्रगती हवी तर ताणापासून सुटका नाही. पण मग हे दुष्टचक्र असंच सुरू ठेवायचं का? ह्यावर काही उपाय आहे की नाही?

उपाय आहे. आणि ह्या उपायाचा शोध इतक अनेक शोधांप्रमाणेच आपल्या पूर्वजांनी कैक शतकांपूर्वी लाऊन ठेवलाय. ते वचन आहे "निर्लज्जम् सदा सुखी". खरं म्हणजे हे वाक्य आम्हाला टोमणे मारण्यासाठी फार लहानपणापासून ऐकवण्यात आलंय. पण सकारात्मक दॄष्टीकोन वॄद्धींगत करणारी पुस्तकं वाचून वाचून नुकताच ह्या टोमण्यातल्या गर्भीत सुविचार आम्हाला सापडलाय "सुखी व्हायचं असेल तर निर्लज्ज व्हा". 

काय वाट्टेल ते होवो टेंशन घेऊ नका. एखाद्या घटनेचा वाईटातला वाईट परिणाम काय होऊ शकतो ह्याचा विचार करा. म्हणजे तुम्हाला कळेल की आपण घेतलेलं टेंशन खरोखरंच वर्थ होतं का? "टेंशन लेनेका नहीं, देनेका" हे तत्त्व अंगात भिनवा. निर्लज्ज व्हा आणि सुखाने जगा. 

बोलायला सोपं वाटत असलं तरी निर्लज्ज होणं काही येर्‍यागबाळ्याचं काम नव्हे. त्यासाठी दगडाचं काळीज आणि राजकारण्यांची कातडी लागते. कर्णाला लाभलेल्या कवचकुंडलांसारखंच निर्लज्जपणाची अभेद्य कवचकुंडलं जन्मतः लाभलेले आमच्यासारखे भाग्यवंत फार थोडे असतात. सकाळी नाश्त्याला दुध-साखर-पोळी अथवा शिकरण-पोळी खाऊन घराबाहेर पडणार्‍या अनेक बाळबोध व्यक्तिमत्वांना निर्लज्ज व्हा म्हणजे काय करा हेच समजणार नाही. त्यामुळे ते सोदाहरण स्पष्ट करणं ही आमचीच नैतीक जबाबदारी आहे. ते स्पष्ट करण्यासाठी ज्या घटनांमधे ताण येण्याची शक्यता असते त्या घटानांकडे आपण दोन वेगवेगळ्या दॄष्टीकोनांतून बघू. 



घटना १ - सामान्य दॄष्टीकोन

स्थळ - अर्थातच ऑफिस

वेळ - चंद्र जांभया देत सूर्याला वर बोलावत झोपायच्या तयारीत आहे. 

पार्श्वभूमी - तुम्ही नेहमीप्रमाणे असंख्य चुका केल्याने बॉसला वरून दट्ट्या मिळालाय. तोच दट्ट्या आता बॉस तुमच्याकडे घेऊन येतोय.


बॉस - काय हा मूर्खपणा???
तुम्ही - क क क काय झालं सर...
बॉस - काय झालं म्हणून काय विचारतोस? डोक्यात मेंदू आहे की गुंतवळ?
तुम्ही -माझं काही चुकलं का?
बॉस - नाही, तुला नोकरी दिली हेच चुकलं माझं. अरे हे हे असं प्रेझेंटेशन कुणी लिहिलं होतं का?
तुम्ही - मी लिहिलं की सर...
बॉस - अरे गाढवा, ह्यात किती चुका आहेत... पाठवण्यापूर्वी मला दाखवायला काय धाड भरली होती?
तुम्ही -(तुम्हाला घाम फुटायला सुरुवात होते) सर हे तयार करता करता फार उशीर झाला, तुम्ही तोवर निघाला होतात.
बॉस - मग सकाळी दाखवायचं...
तुम्ही -सर ते कालच पाठवायचं होतं म्हणून पाठवलं. आय एम सॉरी...
बॉस - तुझ्या सॉरीचं काय लोणचं घालू? 
(तुम्हाला थोडं भिरभिरल्यासारखं होतं)
बॉस - ही तुझ्या हातून झालेली शेवटची चूक. ह्यापुढे अजून एक जरी चूक झाली तरी तो तुझा ह्या कंपनीतला शेवटचा दिवस असेल. 

बॉस असा ताणताणताणताण बोलत असताना इथे तुमच्या डोक्यात भुंगा सुरू होतो. नोकरी जाणार ह्या विचारासोबत डोळ्यासमोर होम लोनचे हफ्ते, गाडीचे हफ्ते, ट्रिपची तयारी, मुलांच्या फिया, सिगारेटचे सतत वाढणारे दर ह्या गोष्टी फेर धरून नाचू लागतात आणि तुम्हाला अंधारी येते. चक्कर येऊन तुम्ही किबोर्डवर कोसळता.

बॉस - नॉनसेन्स, ह्या किबोर्डचा खर्च तुझ्या पगारातून कापला जाईल.


-----------------------------------------------------------------------------------------------------


घटना १ - निर्लज्ज दॄष्टीकोन

स्थळ - अर्थातच ऑफिस

वेळ - ऑर्कूट, फेसबूक, ट्विटर, सॉलिटेअर हे सगळे सोबत असताना किती वाजले ह्याकडे कोण लक्ष देतो? २० मिनिटांपूर्वी पिझ्झा आलाय. ती शेवटची ऑर्डर होती. म्हणजे साधारण १२ वाजले असावेत. 

पार्श्वभूमी - तुम्ही नेहमीप्रमाणे असंख्य चुका केल्याने बॉसला वरून दट्ट्या मिळालाय. तोच दट्ट्या आता बॉस तुमच्याकडे घेऊन येतोय. तुम्ही Alt + Tab वापरून ०.००००००००१ सेकंदात कामाची विंडो उघडता. 


बॉस - काय हा मूर्खपणा???
तुम्ही - हो ना... च्यायला ही काय वेळ आहे कामं करायची. चांगलं ए. सी. फुल स्पीड वर टाकून दुलई ओढून झोपण्याऐवजी आम्ही बसलोय इथे आकडे खाजवत. बरं, तुम्हाला काय झालं?
बॉस - काय झालं म्हणून काय विचारताय... डोक्यात मेंदू आहे की गुंतवळ?
तुम्ही - तुम्ही जो पगार देता त्या पगारात गुंतवळच सापडणार डोक्यात... मेंदू हवा असेल तर जरा कंपनीला सांगा पगार वाढवायला. (गायतोंडे साब) इतने पगार में घर नहीं चलता, दिमाग क्या चलेगा.
बॉस - तुला नोकरी दिली हीच माझी चूक झाली...
तुम्ही - अजून एक चूक झाली. मला काम दिलंत. हॅ हॅ हॅ.... 
बॉस - हॅ हॅ हॅ करून हसतोयस काय निर्लज्जासारखा. ह्या प्रेझेंटेशन मधे किती चुका आहेत... पाठवण्यापूर्वी मला का नाही दाखवलं? 
तुम्ही - त्यासाठी ऑफिस मधे असावं लागतं. तुम्ही डिनरला उशीर होईल म्हणून ८ ला पळता घरी आणि आमची टीम मरतेय इथे रात्री २-२ वाजेपर्यंत. हे फार होतंय. मी मॅटर एस्कलेट करेन.
(बॉसला घाम फुटायला सुरूवात होते )
बॉस - आज थांबलोय ना मी? 
तुम्ही - आज कशाला थांबलात? दांडिया खेळायला? काम काल होतं, काल थांबायचंत.
बॉस - रात्री नाही तर निदान सकाळी तरी दाखवायचं
तुम्ही - रात्री ३ च्या पुढे घरी गेल्यावर मी पुन्हा सकाळी लवकर ऑफिसला येऊ? जमणार नाही. तुमच्या अपेक्षा आम्हाला मिळणार्‍या पगाराइतक्याच ठेवल्यात तर बरं होईल...
(बॉसला थोडं भिरभिरल्यासारखं होतं. बॉस फारच भेदरला असेल तर आडलीच्या भाषेत "ज्यादा बोलियाचं काम नाय" असंही बोलून घ्या.)
तुम्ही - हे बघा, आज असं बोललात, पुन्हा बोलू नका. तुम्हाला माहिती आहे की माझी टीम निश प्रोजेक्टवर काम करते. ३ महिन्यानी रिलीज आहे. सगळ्या कोड फाईल्स आणि सोर्स कोड्स आमच्याकडे आहेत. आणि महत्त्वाचं म्हणजे आम्हाला 'क्ष' कंपनीकडून दुप्पट पगाराची ओपन ऑफर आहे. एकाच वेळी ८ च्या ८ जणं सोडून जाऊ आणि जाताना क्लायंट पण घेऊन जाऊ. तुम्हाला काय वाटलं बॉस आहात म्हणून काय गुलाम झालो आम्ही तुमचे?

तुम्हाला असे निर्लज्जपणे ताणताणताणताण बोलताना पाहून इथे बॉसच्या डोक्यात भुंगा सुरू. अख्खीच्या अख्खी टीम सोडून जाणार आणि सोबत क्लायंटपण नेणार ह्या विचारासोबत बॉसच्या डोळ्यासमोर परफॉर्मन्स रिव्ह्यू, ऑफशोअरचा चान्स, रिटेन्शन बोनस, त्याच्या होम लोनचे हफ्ते, गाडीचे हफ्ते ह्या गोष्टी फेर धरून नाचू लागतात आणि त्याला अंधारी येते. चक्कर येऊन तो तुमच्या किबोर्डवर कोसळतो.

तुम्ही - मोडलास किबोर्ड. मोड तिज्यायला... माझ्या बापाचं काय जातंय. 

(तुम्ही लगेच मोबाईलवरून फेसबूकचं स्टेटस अपडेट करता "बॉसला झीट आणली". तुम्हाला दुसर्‍या क्षणी कंपनीतल्या लोकांकडून अभिनंदनाचे १७६० मेसेजेस येतात.)


घटना १ समाप्त

बघितलंत? आपला दॄष्टीकोन थोडासा बदलल्याने आपण कसे सुखात आणि निश्चिंतपणे जगू शकतो. निर्लज्जपणाच्या एक दगडात तुम्ही किती पक्षी मारलेत? बॉसला गप्प केलंत, लवकर निघायची सोय केलीत, पगार वाढवायची सोय केलीत, स्वतःच महत्त्व वाढवलं. म्हणून म्हणतो "निर्लज्ज व्हा. सुखी व्हा".



(निर्लज्जपणे) क्रमशः

नातं

| Labels: | Posted On 9/17/10 at 5:51 PM

काही दिवसापूर्वी विलेपार्ले को.ब्रा. कट्ट्याच्या वार्षीक संमेलनात नातं ह्या विषयावर एक छोटासा प्रोग्रॅम केला. 'नातं' ह्या विषयाचा विविध अंगांनी विचार करून एक छोटासा कार्यक्रम सादर करायचा होता. माझ्याच काही नव्या जुन्या कविता मिळून साधारण १५ मिनिटांचं काव्य वाचन केलं. त्यातल्या काही कविता वगळून बाकिचं लिखाण इथे देतो आहे.

-----

नातं हा फार अजब प्रकार आहे. अजब अशासाठी की मानलं तर नातं नाही तर निव्वळ ओळख. रक्ताची माणसं सोडली तर बाकीची सगळी नाती जोडलेली असतात. नातं कुणाशीही असू शकतं. पावसाशी, मातीशी, अगदी जुन्या डायरीशीही. आज आम्ही अशीच काही वेगळी नाती बघणार आहोत एका वेगळ्या पद्धतीने.

तर सुरुवात करूया पहिल्या नात्यापासून. ह्या नात्यातल्या दोन्ही गोष्टींबद्दल आपल्या मनात फारसं प्रेम नाही, किंबहूना थोडा दुस्वासच आहे. हे नातं ज्यांच्यामधे आहे ते, आपल्या नेहमी दिसतात. पण आपण त्याबाबत कधीच विचार करत नाही. पण आता करणार आहोत आणि बघणार आहोत की त्यांच्या मनात काय आहे. कवितेचं नाव आहे "डुक्कर आणि चिखल"



अरे चिखला चिखला, काळी माती तुझी माय,
तुझ्या पोटातली माया, जशी दुधावर साय.

गिळगिळीत तुझी काया, वाटे मला हवी हवी,
तुझ्या सवे झोपण्याची, मजा चाखून पहावी.

तुझ्या विण जगण्याची, कल्पनाच होत नाही,
बरबटल्या शिवाय, मला झोप येत नाही.

-----

एकच व्यक्ती दोन वेगळ्या नात्यांत कशी वेगळी वागते. म्हणजे ही तीच व्यक्ती का असा प्रश्न पडण्याइतपत वेगळी. आई. आपल्या लेकरांवर जीवापाड प्रेम करणारी स्त्री, त्यांना तळहातावरच्या फोडाप्रमाणे जपणारी स्त्री. हिच स्त्री जेंव्हा आईच्या भुमीकेतून बायकोच्या भुमीकेत शिरते तेंव्हा हा प्रेमळ स्वभाव अचानक कुठे गायब होतो. एका नात्यामुळे इतका फरक पडावा? असाच एक नवरा घराच्या एका कोपर्‍यात बसला असताना त्याला समोर दिसलं झुरळ. त्रयस्थ व्यक्तिला त्यांच्यातला नवर कोण आणि झुरळ कोण हे ओळखता आलं नसतं. तर, समोरच्या झुरळाला बघून नवर्‍याच्या मनात आपसूकच एक अनामिक नातं निर्माण झालं.



फेंदारून मिशा दोन, चालतोस तू थाटात,
मनी येता जेवतोस, कधी माझ्याच ताटात.

घरातली महामाया, मण मणाचे पाऊल,
थराथरा कापतसे, तुझी लागता चाहूल.

बायको घाबरे तुला, मला वाटे तुझा हेवा,
पुढल्या जन्मी तरी देवा, माझा झुरळं करावा.

-----

वर्षानूवर्ष जपलेलं एखादं नातं तिसर्‍या व्यक्तीमुळे दुरावताना फार त्रास येतो. आणि हे सगळं आपल्यासमोर घडत असेल तर मनाची अवस्था फारच विचित्र होते. धड रागावूही शकत नाही आणि शांतही राहू शकत नाही. मग वाटा वेगळ्या होतात. कायमच्या.



मला वाटलं नव्हतं तो पण असाच निघेल,
नवं नातं जुळल्यावर मला वेगळा करेल.

इतकी वर्ष मी त्याला साथ दिली, कधी तक्रार केली नाही,
आम्ही सतत सोबत होतो, कधी अंतर दिलं नाही.

तो पण खूष होताच की माझ्या सोबत,
एकत्रच जगत होतो आम्ही रमत गमत.

पण तिला बघताच तो मला विसरायला लागला,
आणि तिच्या सांगण्यावरून मला टाळायला लागला.

लग्न ठरलं त्याचं तिच्याशी,
प्रतारणा केली त्याने माझ्याशी.

मग मी सुद्धा ठरवलं, आपणही त्याच्या सोबत रहायचं नाही,
आपली वाट वेगळी करायची, आता थांबायचं नाही.

लग्नात होतेच मी त्यांच्या, माझ्या समोरच त्याने तिचा बायको म्हणून स्विकार केला...
त्याने तिच्या डोक्याला डोकं लावताच मी ही दुसरा घरोबा केला...
त्याने तिच्या डोक्याला डोकं लावताच मी ही दुसरा घरोबा केला...

मी? मी त्याच्या केसातली ऊ...

-----

नात्यातली अजून एक लागणारी गोष्ट की आपण समोरच्याला गॄहीत धरू लागतो. आपली सोय बघताना आपण समोरच्या व्यक्तीचा विचारच करत नाही. ती व्यक्तीही नात्याचा मान राखून आपल्याला हवं तसं वागत राहते. आणि मग एके क्षणी हे सगळं असह्य होतं.



नान्याच्या बैलाला ढोल

कसलं वाह्यात कार्ट जन्मलंय जोशांच्या घरात,
बाहेरच नाही पडत कधी, पडीक असतो सारखा घरात.

च्यायला सकाळ झाली की उठतो,
आणि माझा त्रास सुरू होतो.

रात्री पण स्वस्थ झोपू देत नाही,
काही ना काही सुरूच असतं, जरा शांत बसू देत नाही.

दिवसापण ह्याचे हेच उद्योग,
सगळे मित्र वर्च्युअल, भेटत नाही कुणी कधी, मैत्रीचा काय उपयोग?

२-२ वाजेपर्यंत चॅटींग करतो,
आणि नंतर माझ्यावर टॉरंट सोडून स्वतः आरामात झोपतो.

ह्याला चश्मा लागला की ह्याचे आई बाबा मला शिव्या घालतील,
मला डायटवर पाठवून, ग्लेअरफ्री एल. सि. डि. आणतील.

अरे घराबाहेर पड जरा,
खरी फुलं बघ जरा.

स्क्रिनसेव्हरची हिरवळ म्हणजे निसर्ग नाही रे राजा,
फिफा एस्क्ट्रीम खेळून कुणी फिट रहात नाही रे राजा.

ह्याच्यामुळे मलाही नको नको ते बघावं लागतं,
भरपूर जागा असतानाही सरखं अपडेट व्हावं लागतं.

एके दिवशी क्रॅश होणार आहे मी,
सगळा डेटा घालवून पुन्हा फ्रेश होणार आहे मी.

पण म्हणा त्याने ह्याला काय फरक पडणार,
सगळा बॅक-अप घेतलाय मेल्याने, पुन्हा माझ्यात कोंबणार.

च्यायला खरंच ह्या नान्याच्या बैलाला ढोल

-----

पुढचं नात्या इतकी घट्ट विण दुसर्‍या कुठल्याही नात्यात दिसत नाही. हे नातं अतिशय प्राचिन आहे. अगदी देवांपासून दानवांपर्यंत सगळ्यांचं ह्या बाबतीत एक मत आहे. हे नातं आहे सुरा म्हणजे दारू आणि सुराग्रही ह्यांचं. सरळ सरळ बेवडे न म्हणता सुराग्रही म्हटलं कारण चंद्रशेखर गोखलेंच्या भाषेत सांगायचं झालं तर:

बेवडा ह्या शब्दालाच देशी दारूचा वास आहे,
बेवडा ह्या शब्दालाच देशी दारूचा वास आहे,
नुसता उच्चारला तरी चढल्याचा भास आहे.

सुराग्रही ह्या शब्दातच कलात्मकता आहे. दारू पिणं हे काही पाप नव्हे. पण ती पचवता न येणार्‍या काही अजाण बालकांमुळे बिचारी दारू विनाकारण बदनाम झाली. प्रत्यक्ष बच्चन बाबांनी पण सांगितलंय 'नशा शराब में होता तो नाचती बोतल'. तुम्हाला पचत नाही हा दारूचा दोष आहे का? दारू पिण्याचे काही फायदे थोडक्यात सांगतो. पहिला फायदा म्हणजे बेवडे नेहमी ऑप्टिमिस्ट असतात.



ग्लास हाफ एंप्टी की हाफ फुल हा प्रश्न दारुड्यांना कधीच पडत नाही.
कारण आपला ग्लास नेहमीच हाफ एंप्टी असतो आणि समोरच्याचा ग्लास नेहमीच हाफ फुल

ग्लास हाफ एंप्टी की हाफ फुल हा प्रश्न दारुड्यांना कधीच पडत नाही,
कारण येणारा प्रत्येक पेग हाफच असतो, त्यात सोडा घालून तो वाढवायचा असतो.

ग्लास हाफ एंप्टी की हाफ फुल हा प्रश्न दारुड्यांना कधीच पडत नाही.
कारण ग्लासातली संपली तरी बाटलीतली शिल्लक असतेच की.

ग्लास हाफ एंप्टी की हाफ फुल हा प्रश्न दारुड्यांना कधीच पडत नाही.
कारण आपला ग्लास लपवायचा असतो आणि लोकांची नजर चुकवून त्यांचा संपवायचा असतो.

-----

सुराग्रहींच्या आयुष्यातली सगळ्यात आनंदाची वेळ म्हणजे शुक्रवार रात्र आहे, बायको माहेरी गेली आहे, घरावर त्यांचा एकछत्री अंमल सुरू झालेला आहे आणि सगळी रिकामी टाळकी स्टॉक घेऊन हजर झाली आहेत. जरा दोन-चार पेग रिचवले की ह्यांच्या जिव्हेवर सरस्वती नाचू लागते आणि कविता होतात.



क्वार्टर जशी मी ३ पेग मधे संपवतो तशाच ह्या कविताही मी ३ ओळींत संपवतोय


जास्तं पिणार्‍यांना लोकं नावं ठेवतात
मनातल्या मनात मात्रं
त्यांच्या स्टॅमिनावर जळतात


प्यायची इछा होत नाही
असा एकही दिवस जात नाही
रात्र तर नाहीच नाही



आता ह्या २ दारोळ्या खास तुमच्यासाठी


अरे संसार संसार
जशी विस्की सोड्यावर
दोन पातेली विकली
आणि आणली क्वार्टर


अरे संसार संसार
जशी चकण्याची पाखर
आधी चिवडा संपूदे
मग शेव भेळेवर


--------------------------------------------------------