'डुक्कर आणि बॉस ह्यांच्याशी कुस्ती करण्यातलं साम्य म्हणजे आपण चिखलाने बरबटतो नि तो ते ऍक्चुअली एन्जॉय करत असतो' अशा अर्थाचं एक इंग्रजी वचन आहे. काही लोकं हे जाणून बॉस पासून चार हात लांब राहतात. पण 'चिखल साफ करायचा असेल तर चिखलात उतरावे लागते' ह्या वचनावर माझी श्रद्धा असल्याने मी येता जाता बॉसच्या पायात पाय घालत असतो. तशी मला खाजवून खरूज काढायची सवय नाहीये. पण आमचा बॉस म्हणजे 'लोका सांगे ब्रह्मज्ञान... ' ह्या कॅटेगरीतला आहे. आणि मी त्याच्याहून हुशार असूनही मला त्याच्या हाताखाली काम करावे लागते ह्याचे दुःख तर आहेच आहे. इतर सगळ्या ऑफीसमधील बॉसेस प्रमाणे ऑफिस मधला सर्वात ढ मनुष्य आमचा बॉस आहे. त्याच्या निर्बुद्धपणामुळे आणि दूरद्रुष्टीच्या अभावामुळे आमचे टॅलेंट मारले जात आहे ह्यावर आमच्या टीम मधल्या सगळांचं एकमत आहे. ह्या सगळ्यात मी सीनियर. वयाने, अनुभवाने आणि कंपनीतही. त्यामुळे आपसूकच सगळ्यांचं अघोषित नेतृत्व माझ्याकडे आलंय. आमच्या कंपू मध्ये पम्या, शऱ्या, दही (वैदेही) आणि मी असे चार जण आहोत.

कमीत कमी लोकांकडून जास्तीत जास्त काम कमीत कमी मोबदला देऊन करून घेणे ह्यात आमच्या बॉसचा हातखंडा आहे. अरे थांबलात तासभर जास्त तर तुमचे कुले झिजतील काय??? हा त्याचा आवडता डायलॉग आहे. मॅनेजमेंट चे शिक्षण घेतलेल्या यच्चयावत बॉसेस प्रमाणे तोसुद्धा आम्हाला रिसोर्सेस म्हणतो. जोशी आज तुझ्या केबीन मधला एक रिसोर्स आला नाहीये, ह्या प्रोजेक्ट साठी तुझ्या सोबत किमान अजून 2 रिसोर्स लागतील, तू तुझ्या बाजूच्या रिसोर्सला रिक्वेस्ट कर, वगैरे वगैरे. म्हणजे माझ्या टाळक्यावर ग्रुप हेडची जबाबदारी, पण पगार मात्र सीनियर रिसोर्सचा अशी गोची आहे.

इतके दिवस आम्ही बॉसच्या बाळलीलांकडे दुर्लक्ष करत होतो. पण एक दिवस कहरच झाला. आमच्या पम्याची डेट होती लंच टाईम मधे. आणि नेमके त्याच दिवशी पुर्वसुचना न देता बॉसने त्याला काही कामासाठी म्हणून थांबवले. गरीब कोकराचे भाव चेहऱ्यावर आणून पम्या म्हणाला 'सर, मला थोडं बाहेर जायचं होतं, तुम्हाला सांगितलं होतं मी'. ह्यावर निर्विकार पणे 'रिसोर्सेसनी बाहेर जेवायला जाऊन वेळ वाया घालवू नये म्हणून कंपनीने कँटिनमध्ये फुकट जेवणाची सोय केली आहे, त्याचा वापर करा' असं सांगितलं. आज ना उद्या हा प्रसंग आपल्यावरही येऊ शकतो ह्याची जाणीव आम्हाला होऊन आम्ही ह्या बॉसच्या समस्येवर तोडगा काढायचं ठरवलं.

रविवारी दहीचे आई-वडील कुठेतरी लग्नाला जाणार असल्याने तिच्या घरी जमायचं ठरवलं. आपसूकच खाण्या-पिण्याची सोय करायचे काम तिच्यावर आले. तिने लगेच स्पष्ट केलं 'मी काहीही बनवणार नाहिये. ज्याला जे खायचंय ते त्याने घेऊन यावे, आणि एक एक प्लेट माझ्यासाठीही आणावे. ' बरीच खलबतं झाल्यावर आम्ही आमची स्ट्रॅटेजी ठरवली 'असहकारीत सहकार'. म्हणजे काम करायचं पण जेव्हढ्यास तेव्हढं. पगार वाढवताना किंवा प्रमोशन देताना बॉस जसा नियमांवर बोट ठेवतो तसंच आता आपण कामाच्या बाबतीत करायचं. आपली कंपनी म्हणजे एक कुटुंबच आहे, यू गाईज आर लाईक फ़्रेंड्स वगैरे डायलॉग्सना न भुलता दुसऱ्या दिवशी पासून त्याची अंमलबजावणी करायची असं ठरलं. त्यातल्या त्यात आमच्या बाजूची बाजू होती ती म्हणजे ह्या बॉसला आम्हाला डायरेक्ट शाल-श्रीफळ द्यायची पॉवर नव्हती. भरती आणि ओहोटी दोन्ही सेंट्रलाईज्ड.

सोमवार सकाळ असून सगळे १० च्या ठोक्याला हजर झाल्याचे पाहून बॉस थोडा गडबडलाच. पण त्याला काही संशय येण्याचं कारणच नव्हतं. आत आल्या-आल्या माझा हसरा चेहेरा पाहून एका प्युनने विचारलं 'काय भाऊ, खूश दिसताय. काय झालं? ' मी दिवार मधल्या विजयचा डायलॉग चिकटवला 'आज एक और कुली हफ्ता देनेसे मना करने वाला है. ' (तसं बघायला गेलं तर एक बिल्ला सोडून विजय नि आमच्यात फार फरक नाहीये. )

'मंडे मॉर्निंग जॉब स्टेटस मीट' नावाचा वाह्यातपणा झाल्यावर आम्ही कामाला लागलो. १ वाजता लंच टाइम झाला. मी डबा उघडून पहिला घास तोंडात टाकणार इतक्यात नेहमी प्रमाणे इंटरकॉम वर बॉस 'पटकन ये, काम आहे. ' सर मी जेवायला बसलोय. येतोच' असे सांगून मी फोन ठेवला. नंतर बॉसला भेटलो, काम वगैरे केलं आणि साडे-पाचला बॅग भरून निघालो. बॉस उडालाच. 'जोशी... कुठे??? ' 'घरी. आज लंच अर्धा तासच घेतला ना. आठ तास भरले. अब मिलेंगे ब्रेक के बाद. ' असं म्हणून सुटलोच. बॉस अवाक झाला असणार ह्यात शंकाच नाही.

दुसऱ्या दिवशी पम्याने इंगा दाखवला. बॉस आमच्या बाजूने जात असताना कुठल्यातरी वेबसाईट वर 'मोबदला न देता जास्तीचे काम करून घेणाऱ्या कंपनीवर सरकारची कार्यवाही' असा लेख मोठ्ठ्याने वाचला. पुढच्या विकांताला दहीला बॉसचा थोडावेळ कामासाठी यावं लागेल असा फोन आला. त्यावर तिने 'सर माझी आठवड्याभराची धुणी भांडी राहिली आहेत. कंपनीने मला त्यासाठी एखादा रिसोर्स दिला तर मी लगेच येते' असं उत्तर दिलं. शऱ्या आमच्याही १ पाऊल पुढे गेला. नारायण मुर्तींनी लिहिलेलं म्हणून १ मेल आंतरजालावर फेरफटका मारत होतं. त्यात लेट थांबण्याचे वाईट परिणाम वगैरे वगैरे होतं. ते मार्क ऑल करून पाठवून दिलं. वर बॉसला 'सर चुकून मार्क झालं तुम्हाला, न वाचता डिलीट करा. ' असं सांगितलं.

असा हा आमचा 'असहकारीत सहकार' साधारण महीना भर सुरू होता. आम्ही टेक्नीकली बरोबर असल्याने बॉस आतल्या आत चरफडत होता. आमचा इलाज कसा करावा ह्यासंबंधी त्याने इतर जुन्या मंडळींशी चर्चा केल्याचं आमच्या प्युनने २०० रुपये घेऊन सांगितलं. आम्ही आनंदात होतो. बॉस दुःखात होता. आणि नेमकं त्याच वेळी आमच्या बॉसचं मुंबई हेड म्हणून प्रमोशन झालं. आता झाली ना भानगड. आता सर्वशक्तिमान झालेला बॉस बदला घेणार अशा विचारात असतानाच मला 'सायेबाने बोलावलंय' असा निरोप आला. सगळे जण जाम टेंशन मध्ये आले. मी केबिन मध्ये गेलो. गेल्या गेल्या बॉसचं तोंडदेखलं अभिनंदन केलं. छद्मीपणे हसत बॉस ने मला एक लेटर दिले आणि तूच सांग सगळयांना असं म्हणून माझ्या खांद्यावर हात टाकून मला बाहेर घेऊन गेला. ते लेटर वाचत वाचत मी आमच्या केबिन मध्ये आलो. माझा पडलेला चेहेरा आणि बाजूला बॉस बघून सगळे अजुनच टेंशन मध्ये आले. बॉस माझ्याकडे बघून असा का हसतोय ह्याचा कुणलाच उलगडा होईना. पम्याने धीर करून विचारलं काय झालं रे. ह्यावर माझ्या तोंडून चारच शब्द बाहेर पडले... 'आजपासून मी तुमचा बॉस. '