सरत्या वर्षासोबतच हिशोब मांडले जातात गेल्या वर्षाने काय दिलं आणि काय घेतलं ह्याचे. यंदाच्या वर्षी घेतल्याची यादी फार मोठी आहे. आत्ता पर्यंत शांत शहर म्हणून ओळखल्या जाणारया बँगलोर मध्ये एका वेळी ९ बाँब स्फोट झाले, शेयर बाजाराने आणलेल्या मंदीने सगळ्यांचेच कंबरडे मोडले, बेकारीची तलवार बरयाच लोकांच्या डोक्यावर टांगली गेली, अतिरेक्यांचे असंख्य हल्ले पचवलेली मुंबई सुद्धा हादरली. इतकी, की बरयाच खुर्च्या डगमगल्या, बरीच सिंहासनं मोडीत निघाली. २६ जुलै नंतर मुंबईतले देवही ताम्हनातल्या पाण्याला जुमानेनासे झाल्याने ह्यावेळी लोकांनीच सूत्रं हाती घेतली. गेटवे वर जमलेली अभूतपूर्व गर्दीच सरकारला हलवायला कारणीभूत ठरली. जगण्याच्या केविलवाण्या संघर्षाला 'मुंबई चे स्पिरिट' म्हणून सलाम करण्याने आता लोकं शांत होणार नाहीत ह्याची कुठे तरी जाणीव झाली. हम करेंगे, मुंह तोड जवाब देंगे, आर पार की लढाई होगी इत्यादी हवेतली पोकळ विधानं आता लोकांना फसविनाशी झाल्याने खरंच हालचाली सुरू झाल्या. कधी नव्हे ते अमेरिकेने उघडपणे भारताची बाजू घेतली. आता तरी नेहमी प्रमाणे बुळबुळीत विधानं नं करता सरकार अतिरेक्यांचा बीमोड करेल अशी आशा निर्माण झाली.

पण परिस्थिती इतकी हाताबाहेर जाईपर्यंत आपणही सगळेच झोपलेलो होतो ही वस्तुस्थिती नाकारून चालणार नाही. मी, माझं घर, माझं कुटुंब, माझी नोकरी ह्या चाकोरीत राहणारी भारतातली बहुसंख्य जनताच ह्या सगळ्याला एका परीने जबाबदार आहे. 'आम्ही आमचे प्रतिनिधी निवडून दिलेत, त्यांनी कामं करावी की' असं म्हणून आता जबाबदारीतून सुटता येणार नाही. घरी साधं रंगकाम काढल्यावर सतरा चौकश्या करून रंगारयाचा जीव खाणारे आपण देशाच्या बाबतीत इतके निरुत्साही कसे हे कोडं खरंच न सुटणारं आहे. सगळ्यांनीच निवडणुकीला उभं राहायची गरज नाहीये. पण आपण आपल्या परीने तरी ह्या झोपेचं सोंग घेतलेल्यांना हलवायचे प्रयत्न करूच शकतो. खड्यांतल्या रस्त्यावरून सरकारला शिव्या घालत प्रवास करतो, पण कॉर्पोरेटरला साधा एक फोन करून झापायचे कष्ट घेत नाही. 'माहितीचा हक्क' कायद्याने मिळूनही आपण तो वापरत नाही. 'बांबूच्या काठ्या घेतलेले आणि पोट सुटलेले पोलीस आमचं संरक्षण करण्यास असमर्थ आहेत' अशी जनहीतयाचीका दाखल करण्याची बुद्धी एकाही वकिलास होत नाही. मुंबई बुडल्यावर 'ते जे गटार आहे त्याचं नाव मिठी नदी आहे' हा साक्षात्कार लोकांना होतो ह्या पेक्षा मोठं दुर्दैव काय?

नवीन वर्षात गरज आहे ती आपण सगळ्यांनी जागं व्हायची. चिखल साफ करायला आत्ताच चिखलात उतरून पाय खराब नाही केले तर काही वर्षांनी ह्या चिखलातच राहायची पाळी येईल. शिवाजी शेजारच्या घरात जन्माला यावा ह्या मानसिकतेतून बाहेर पडायला हवं. आता आपणच आपल्या देशाला वाचवलं पाहिजे. निरुत्साही राजकारणी आणि कामचुकार सरकारी बाबूंच्या विरुद्ध आत्ताच आवाज उठवला पाहिजे. आपण आपल्या पुढच्या पिढ्यांना राहायला हा असा देश देणार आहोत का ह्याचा विचार प्रत्येकानेच करायला हवा. 'भारतात काय ठेवलंय? ' असं म्हणून परदेशी निघून गेल्याने हे प्रश्न सुटत नाहीत. म्हातारया आई-वडिलांना आपण प्राणापलीकडे जपतो तर जराजीर्ण झालेल्या देशासाठी साधी भूतदया म्हणूनही काही न करण्या इतके कृतघ्न आपण नक्कीच नाही.

मी कुठे बदल घडवू शकतो हा विचार करून तो अमलात आणायला हवा. जरा डोळे उघडे ठेवले तर अशा बरयाच जागा सापडतील. महिन्यातला एक तास तरी आपण सगळेच जण आपल्या देशासाठी नक्कीच देऊ शकतो. मला काही झालं नाही म्हणून अलिप्त राहणं आणि कुणी तरी येऊन वाचवेल ही अपेक्षा करणं आता सोडलं पाहिजे. अजून किती वर्ष आपण 'संभवामी युगे युगे' ह्या भाबड्या आशेवर जगणार?